فرجام:

جمعیت، آلودگی و منابع سه حوزة عمده­ای هستند که ریشة اغلب بحران­ها یا دشواری­های زیست­محیطی جهانِ ما، پیرامون یا متأثر از آنهاست. با این وجود و برکامة حضور طیف ظاهراً پرشمار و متنوّعی از مسایل زیست­محیطی، به قول دانیل چیراس[1]، صاحب کتاب ارزشمند «علوم زیست­محیطی؛ اقدام برای آینده­ای پایدار[2]» به نظر می­رسد ریشه­های اصلی اغلب این مسایل در حوزة محیط­زیست به درخت واحدی می­رسند (چیراس، 1994)؛ به سخنی دیگر، از آنجا که عموماً درکی ناقص و مبتنی برعلایق یا مصلحت­سنجی­های بخشی، متوجه اقدامات بازدارندة بحران­های زیست­محیطی است، مشاهده می­کنیم که راه­کارهای ارایه شده یا سیاست­های به کار رفته، بعضاً به تغییرات و جرح و تعدیل­های حاشیه­ای پرداخته یا تنها بخشی از یک مسأله را حل کرده­اند و درنتیجه عملاً و با نادیده انگاشتن ابعاد واقعی بحران، مسایل را وخیم­تر کرده و هزینة درمان را در طول زمان بالاتر ­برده­اند. چیراس حتّی پا را از این هم فراتر نهاده و صراحتاً می­گوید: «با گذشت سالها به این دریافت رسیده­ام که بسیاری از تلاش­های ظاهراً اساسی صورت گرفته به انگیزة حفاظت از محیط­زیست، اصلاً ربطی به موضوع نداشته­اند! در حقیقت، بیشتر تلاش­ها را دقیقاً می­توان به مثابه جانشین و وسیله­ای موقت تلقی و ترسیم کرد، زیرا اغلب آنها فقط به نشانگانِ بیماری می­پردازند و از فهم دلایل اصلی نهفته در آن عاجزند.» دریافتی که پانایوتو (1999)، نظریه پرداز برجستة سازمان ملل متحد هم به زبانی دیگر بر آن تأکید کرده است[3].